(+91) 98540 19455 / 02532315050 | dr.mukteshdaund@gmail.com | aninagargaoje@gmail.com
Dr. Muktesh DaundDr. Muktesh Daund
  • Home
  • About us
    • About Mind Brain and Psychiatry
    • Vision And Mission
    • Dr. Muktesh Daund
    • Dr. Anita Daund
    • Other Experts
  • आजारांविषयी माहिती
  • Adult Psychiatry
    • Adult Psychiatric Disorder
      • Schizophrenia Symptoms Causes Diagnosis and Treatment
      • Neuro Cognitive Disorders ( Delirium and Dementia )
      • Substance and Addictive Disorders
      • Bipolar Mood Disorder
      • Depressive Disorders
      • Anxiety Disorders
      • Obsessive Compulsive Disorder ( OCD )
      • OCD Related Disorders
      • Trauma and Stress Related Disorders
      • Dissociative Disorder
      • Somatic Symptoms and Related Disorder
      • Eating Disorders
      • Sleep Wake Disorders
      • Sexual Dysfunction and Paraphilic Disorders
      • Gender Dysphoria
      • Impulse Control Disorder
      • Personality Disorder
    • Indoor Facility
    • Deaddiction & Rehabilitation Services
    • Geriatric ( Old Age ) Psychiatry
    • Sexual Health Medicine
    • Electro Convulsive Therapy
    • Electro Encephalogram (EEG)
  • Child Psychiatry
    • Child & Adolescents Psychiatric Disorders
      • Intellectual Disability (Mental Retardation)
      • Autistic Spectrum Disorder (ASD)
      • Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD)
      • Specific Learning Disability (SLD)
      • Childhood Depression
    • Counseling & Behavioral Therapy
    • Career Guidance
    • Life Skill Training
    • Parenting Training
    • Attention Enhancement Therapy
    • Occupational Therapy
    • Speech Therapy
  • Psychological Testing
    • IQ Test
    • Personality Test
    • Aptitude Test
    • Test for ADHD
    • Test for Autism
    • Test for Memory
    • Test for Learning Disability
    • Tests for Other Psychiatric Disorders
  • Gallery
    • Photo
    • Audio
    • Video
  • FAQ’s
  • Blog
    • Other Health Information Resources
  • Contact us
Dr. Muktesh DaundDr. Muktesh Daund
  • Home
  • About us
    • About Mind Brain and Psychiatry
    • Vision And Mission
    • Dr. Muktesh Daund
    • Dr. Anita Daund
    • Other Experts
  • आजारांविषयी माहिती
  • Adult Psychiatry
    • Adult Psychiatric Disorder
      • Schizophrenia Symptoms Causes Diagnosis and Treatment
      • Neuro Cognitive Disorders ( Delirium and Dementia )
      • Substance and Addictive Disorders
      • Bipolar Mood Disorder
      • Depressive Disorders
      • Anxiety Disorders
      • Obsessive Compulsive Disorder ( OCD )
      • OCD Related Disorders
      • Trauma and Stress Related Disorders
      • Dissociative Disorder
      • Somatic Symptoms and Related Disorder
      • Eating Disorders
      • Sleep Wake Disorders
      • Sexual Dysfunction and Paraphilic Disorders
      • Gender Dysphoria
      • Impulse Control Disorder
      • Personality Disorder
    • Indoor Facility
    • Deaddiction & Rehabilitation Services
    • Geriatric ( Old Age ) Psychiatry
    • Sexual Health Medicine
    • Electro Convulsive Therapy
    • Electro Encephalogram (EEG)
  • Child Psychiatry
    • Child & Adolescents Psychiatric Disorders
      • Intellectual Disability (Mental Retardation)
      • Autistic Spectrum Disorder (ASD)
      • Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD)
      • Specific Learning Disability (SLD)
      • Childhood Depression
    • Counseling & Behavioral Therapy
    • Career Guidance
    • Life Skill Training
    • Parenting Training
    • Attention Enhancement Therapy
    • Occupational Therapy
    • Speech Therapy
  • Psychological Testing
    • IQ Test
    • Personality Test
    • Aptitude Test
    • Test for ADHD
    • Test for Autism
    • Test for Memory
    • Test for Learning Disability
    • Tests for Other Psychiatric Disorders
  • Gallery
    • Photo
    • Audio
    • Video
  • FAQ’s
  • Blog
    • Other Health Information Resources
  • Contact us

जया अंगी मोठेपण….

27 Jul

जया अंगी मोठेपण….

Muktesh Daund2020-07-27T07:36:09+00:00
By Muktesh Daund English, Marathi 0 Comments

     सध्याच्या काळात सोशल मीडिया वर जेव्हा रोज विज्ञानाला आणि वैज्ञानिक विचार पद्धतीला मारलेले खडे पाहतो ना तेव्हा खरच वाईट वाटते. भावनिक आवाहन आणि काहीतरी आतर्किक तर्क यांची छान सरमिसळ केलेली असते. मग असे मेसेज वाचणाऱ्यांना ते आवडते कारण त्यात भावनेला आवाहन असते, कोणालातरी शिव्या घातलेल्या असतात. आणि त्याला 'फॉरवोर्ड्स मुल्य' असते म्हणजे अशी पोस्ट पाठवल्याने त्या व्यक्तीला बाकीची लोकं लक्षात ठेवणार असतात त्यामुळे वनव्यापेक्षा जास्त वेगाने अशा काही पोस्ट फिरतात. हे 'फॉरवोर्ड्स मुल्य' ती पोस्ट फक्त वैज्ञानिक किंवा शास्त्रीय असेल तर प्रचंड कमी असते कारण ती पोस्ट लोकांसाठी बोरिंग असते.

     आपल्या रोजच्या जीवनाच्या लढाईत घायकुतीला आलेला लोकांना मनोरंजन सोडुन दुसरे काहीही नको असते त्यामुळे शास्त्रीय पोस्ट लिहिल्या जात नाहीत असे नाही पण त्या तेवढ्या वाचल्या जात नाहीत. वाचल्या तरी त्यातुन लेखकाला अभिप्रेत असलेला संदेश लोकांपर्यंत जातोय की, आधीच्याच चुकीच्या माहितीची भलामण होते हे कोडे अशा पोस्ट लिहिणाऱ्या लेखकाला कळतच नाही. पण म्हणून विज्ञानावरच्या पोस्ट लिहिल्या नाही पाहिजे, असे थोडीच आहे.

    विज्ञान कसे विचार करते ? एखादे कोडे कसे सोडवते ? त्यातुन जी माहिती मिळते तिला कसे वापरते ? आणि त्या मिळालेल्या माहितीनुसार पुढचा विचार कसा करते ? आपल्या आजुबाजुला घडणाऱ्या घटनांमध्ये कसे विज्ञान असते ? आपल्याला माहिती असलेल्या गोष्टी आपल्याला समजलेल्या असतात का ? एखादी गोष्ट समजुन घेण्यातला शास्त्रज्ञांचा प्रवास कसा असतो ? याचे उदाहरण घेऊ या.

    आपण बर्फावरून पाय घसरून पडतो. जे जे बर्फावर गेले आहेत त्या सगळ्यांना हा अनुभव आहे. तर असाच एक गण्या बर्फावरून पाय घसरून पडलाय त्यामुळे पाय मोडलाय आणि हॉस्पिटलमध्ये ऍडमिट केलाय. त्याला कोणी विचारले की, "कसे काय पडलात ?" "पाय घसरला आणि पडलो." गण्या एकदम क्षणाचा विलंब न लावता उत्तर देतो, बरोबर ना. मग कोणी नातेवाईक असेल तर, "अरे गण्या जरा हात पाय हलवत जा की, घरी नुसता बसुन असतो, म्हणुन ताकद नाही आणि पडतो मग असा झाले ना कल्याण पायाचे आता." कोणी बेस्ट फ्रेंड असेल तर, "कमी घ्यायची ना भो, ट्रिप ला गेलास की पार मागचा बॅक लॉग वसुल करतोस लेका तु. म्हणुनच पडला असशील." असे आणि आपल्याला पटतील असे बरेच कारणे देता येतील. हे झाले सोशल मीडिया वर फिरवण्याचे आणि फॉरवोर्ड्स मुल्य असणारी कारणे. आपल्याला पटतात देखील, यात काय चुकीचे आहे ? असा प्रश्नही कोणी विचारतील. यातही विज्ञान आहे पण वरील स्पष्टीकरणावरून एखादा तंदुरुस्त आणि कुठलेही रंगीत औषध न घेतलेला गिर्यारोहक बर्फावरून पाय घसरून का पडतो ? याचे उत्तर मिळत नाही.

     विज्ञान आणि वैज्ञानिक विचार अशा घटनेकडे वेगळ्या अँगल ने पाहते. अगदी आपण अभ्यास करणारी मंडळी परग्रहावरून आलो आहोत आणि इथली ही घडलेली घटना आपल्याला कळत नाहीये असे ग्राह्य धरले जाते. मग पहिला प्रश्न पडतो, पाय मोडल्यावर हॉस्पिटलमध्ये का जायचे ? जर पाय मोडलेला आहे तर गण्या हॉस्पिटलमध्ये कसा पोहोचला ? (कारण गण्याच्या मित्रांनी अँबुलन्स बोलावली आणि त्याला ऍडमिट केला. पण मित्रांनीच का ऍडमिट केला ? कारण सुखदुःखात एकत्र राहणाऱ्यांना मित्र म्हंटले जाते. अँबुलन्सच का बोलावली ? कारण त्यामध्ये पेशंटची व्यवस्थित काळजी घेतली जाते.) ह्या आपल्याला लगेच पटणाऱ्या गोष्टी आपण गृहीत धरलेल्या असतात. यालाच वैज्ञानिक भाषेत गृहीतके म्हणतात, कारण याशिवाय आपण प्रत्येक गोष्टीचे कारण शोधत बसू आणि जास्त गोंधळून जाऊ. (Asking why to each and everything is not scientific in search of specific question.) असा वेगळ्या अँगल ने विचार करायला लागल्यावर कळते ना की साधी घटना, पण किती वेगळ्या अँगल ने विज्ञानाला पहावी लागते आणि आपण यामध्ये जेवढा जास्त विचार करू तेव्हढे जास्त प्रश्न आपल्याला पडतील.

     याचीच उत्तरे शोधत बसलो तर मुळ प्रश्न बाजुलाच राहील. मग गण्या बर्फावरून का पडला ? निसरड्या जागेवरून आपण पडतो कारण ग्रीप मिळत नाही (Friction force). हे समजते पण बर्फ तर कडक आहे. जर जमिनीवरून (कडक जागेवरून) आपण पडत नाही तर मग बर्फावरून का पडतो ? कारण बर्फावर दाब दिला की तो तात्पुरता वितळतो, आणि निसरडा बनतो. पण मग फक्त बर्फच का वितळतो ? बाकीच्या गोष्टी का नाही ? अगदी काही गोष्टींना तडे जातात दाब दिल्यावर पण त्या वितळत नाहीत, असे का? (पाण्याचे जेव्हा बर्फ होते तेव्हा ते प्रसरण पावते. दाब दिला की तात्पुरते पाणी होते. यामुळेच तर आपण स्केटिंग करू शकतो.) आपण येथेच थांबु शकतो पण जर आणखी पुढे विचार करायचाच झाला तर मग फक्त पाणीच गोठल्यावर प्रसरण पावते की आणखी वेगळी मुलद्रव्ये अशी आहेत ? याचा शोध चालु होतो. माझ्या मते मी माझा मुद्दा पुरेसा स्पष्ट केलाय. अजुन ट्वीस्ट टाकायचा असेल तर, पाय घसरल्यावर आपण खाली जमिनीवरच का पडतो ? ही एक वेगळीच विचारमालिका सुरू होईल. कुठलाही वैज्ञानिक माहितीचा साठा असा वाढत जातो. त्यामुळे तुमचा ज्ञानाचा किती साठा आहे यानुसार तुम्ही आजूबाजूला घडणाऱ्या गोष्टींकडे पाहत असता, हे कृपया लक्षात घ्या. आणि त्यानुसारच या गोष्टी समजावून घेत असता.

    विज्ञान समजुन घेताना किंवा समजावून सांगताना बऱ्याच गोष्टी त्याच भाषेमध्ये बोलाव्या लागतात. इतर उदाहरणे वापरून त्या समजावल्याच जाऊ शकत नसतात. आणि त्या तसे सांगण्याचा प्रयत्न करणे ही पण एक शास्त्रीय लेव्हल ला चिटिंग असते, (मी सध्या ती करतोय याचे भान मला आहे.) कारण असे करताना आपण योग्य ती माहिती देण्यापेक्षा शिकणाऱ्याच्या कल्पनाशक्तीवर जास्त विश्वास ठेवलेला असतो. आणि अशा दिलेल्या उदाहरणांमध्ये मुद्दा भरकटने आपल्याला काही नवीन नाही. सगळ्या सोशल मिडिया वर हेच तर चालू असते. विषय काय आहे हेच कळत नाही त्यामुळे भांडणाऱ्यांना भांडल्याचे समाधान मिळते पण त्यातुन काही नवीन शिक्षण होत नाही.

     आज मी हेच सांगु इच्छितो की वैज्ञानिक विचार करणे आणि ती माहिती गोळा करणे हे खुप जबाबदारीने आणि अत्युच्च काळजी घेऊन करण्याचे काम आहे. अगदी काही थोडक्या वैज्ञानिक गोष्टींचा वापर करून जर कोणी शोध लावला म्हणत असेल तर त्यावर शंका घेण्यास नक्कीच वाव असतो. परंतु आपल्याकडे सध्या हेच चालू आहे आणि त्यामुळे आपल्याकडे प्रत्येक गोष्टीतले स्वयंघोषित एक्स्पर्ट जन्माला आलेत. ते फक्त सायन्स मधले काही शब्द वापरतात आणि स्वतः ला सायइंटिफिक म्हणवून घेतात पण ते तसे नसते, हे आता वेगळे सांगायला नको. आपल्याकडे कोरोनाचा पिक आला की नाही माहीत नाही पण यांच पीक जोरदार आलंय. (सोशल मिडिया एक्स्पर्ट तर कुठलीही तसदी घेत नाहीत, ते स्वयंसिद्ध असतात. कुठलीही गोष्ट त्यांनाच कळालेली असते आणि ते सांगतात तेच बरोबर असते. एखाद्या गोष्टीला दुसरा अँगल असु शकतो हेच यांना मान्य नसते. उदा. आरोग्य, डॉक्टर आणि कोरोना विषयी फिरणाऱ्या पोस्ट आपण पाहू शकता.)

     हे असे काहीतरी भावनिक दावे करणारी मंडळी कदाचित बरोबर होतील सुद्धा, मी कदाचित चुकीचा असु शकतो पण सध्या तरी हे दावे विज्ञानाला धरून नाहीत एवढे निश्चित. पण विज्ञानाचा अभ्यास केलेला आणि संशोधन कसे करतात याची जाणीव असलेला मी या गोष्टींकडे बराच साशंक नजरेने पाहत असतो आणि तुम्ही पण पहायला शिकायला हवे हीच इच्छा.

    एखादी गोष्ट समजुन घेणे किती प्रचंड अवघड असते हे विज्ञानाला कळाले आहे. एखादा दावा करण्याआधी प्रत्येक गोष्टीची किती काळजीपूर्वक तपासणी होणे गरजेचे आहे. प्रयोगामध्ये किती सहजासहजी चुका होऊ शकतात याची जाणीव विज्ञानाला आहे. त्यामुळे काही चुक झाली तरी विज्ञान खुल्या मनाने त्याचा स्वीकार करते.

     हे विज्ञानाचे असे नित्यनूतन असणे हेच मला खुप आवडते. यात कुठला अभिनिवेश नसतो उलट आपल्या क्षुद्रतेची जाणीव पावलोपावली विज्ञानाला असते. सगळ्या नवीन गोष्टींना मोकळीक असते पण याचा अर्थ कुठल्याही चुकीच्या गोष्टींचे समर्थन करावे असा नक्कीच होत नाही. विज्ञान चुक जशी मान्य करते तसे चुकीला चुक म्हणायचे सामर्थ्य पण देते. कुठलीही माहितीतील सत्य समजण्यापूर्वी वरील विज्ञानाच्या नजरेतुन त्या गोष्टी तुम्ही पहाव्या ही विनंती. विज्ञानाच्या अंगावर असलेल्या जबाबदारीमुळे ते कधी कधी संथ गतीने काम करते असे वाटते, पण त्याला पर्याय नसतो. "जया अंगी मोठेपण तया यातना कठीण." असो ………

Share on:
WhatsApp
FacebookTwitterLinkedInGoogle +Email

Author

Muktesh Daund

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *


Related Posts

21 Feb

Schizophrenia ( स्किझोफ्रेनिया )

               आज जागतिक स्किझोफ्रेनिया दिवस, त्या निमित्ताने ह्या खुप मोठ्या आजाराची छोटेखाणी ओळख [...]

Read More
15 Jul

Logical and scientific Parenting (Need of hour.)

Parenting is a skill. Parenting is an art. Many of us who had been raised in good parenting environment [...]

Read More
31 Mar

विचारवंतांना आवाहन

    आजकाल चौका चौकातील अड्ड्यावर कुत्र्यांच्या मीटिंग भरत आहेत. होर्डिंग वर नेहमी दिसणारे प्रेरणास्त्रोत, अप्पा, दादा, पप्पू, भाऊ, चिंट्या हे या [...]

Read More
23 Dec

देशदूत आमच्या गप्पा : निरोगी मन, आनंदी जीवन!

 Share on: WhatsApp

Read More
21 Feb

प्रेमाचे सोहळे !!! (Experience in Field of Deaddiction)

प्रेम प्रेम प्रेम… म्हणजे काय असते ?                सर्वात सोपी व्याख्या “प्रेम हे प्रेम असते” [...]

Read More
21 Feb

बदलत्या जगातील तरुणाचे मानसिक आरोग्य ( Youth and Mental Health )

किशोरावस्था (Children) आणि प्रौढावस्था (Adult) या आयुष्याच्या दोन स्थित्यंतराच्या मध्ये, अतिशय नाजूक, चंचल, व आव्हानात्मक असा एक टप्पा असतो, तो म्हणजे तारुण्यावस्था. म्हणजेच आजकालची यंग जनरेशन.. सध्याच्या वेगाने [...]

Read More
06 Nov

चूक कोणाची ?

साधना (अर्थातच नाव बदलले आहे) एक 38 वर्षांची लग्न झालेली पण तिकडील वागणुकीला वैतागुन माहेरी आलेली. माहेरी येताना झालेली [...]

Read More
16 Mar

झोपूया मनसोक्तपणे ( Normal Sleep and Insomnia )

जागतिक झोप दिनाच्या निमित्ताने. “नशीबवान आहेस बाबा! नशीब लागते अशी झोप यायला.” एक मित्र दुसऱ्याला “हल्ली ना झोपच येत नाही हो. [...]

Read More
21 Feb

तंबाखु दुष्परिणाम समजूया.. (World no tobacco day)

               मनोविकार तज्ञ म्हणून काम करताना काही चमत्कारिक (हा शब्द मुद्दाम योजला आहे. [...]

Read More
18 Oct

नित्य नविन फंडे

आजकाल पेपर वाचणे आणि बातम्या पाहणे, हे म्हणजे अगदीच जाहिराती पाहण्याची इच्छा झाली तरच मी करतो. याची जागा बऱ्यापैकी [...]

Read More

Recent Posts

  • देशदूत आमच्या गप्पा : निरोगी मन, आनंदी जीवन!
  • जया अंगी मोठेपण….
  • Logical and scientific Parenting (Need of hour.)
  • गरज सरो वैद्य उरो
  • कालाय तस्मै नमः (कोरोना आणि आपण)

Contact Us

Email id :
dr.mukteshdaund@gmail.com
aninagargaoje@gmail.com

 

Conact No :
(+91) 98540 19455
0253 231 5050
(+91) 9763182616

 

Clinic hours :
NIMS Hospital : 1:00 PM to 5:00 PM
Shri Rishi Psychiatry Clinic :
6:00 PM to 9:00 PM

Clinic

Shri Rishi Psychiatry Clinic, 4/5, Anand Prem Heights, Above Abhishek Sweets, Dindori Naka, Near Nimani, Bus Stand, Panchavati, Nashik, Maharashtra 422003

Hospital

NIMS Hospital, opp to Bank of Maharashtra,Thatte Nagar, Ganagapur Road, Nashik, Maharashtra 422005.
0253 231 5050

Subscribe Us

Copyright ©2020 Dr. Muktesh Daund | Developed by OMX Technologies
FacebookTwitterYoutubeLinkedin
Send via WhatsApp
Send