September 2021
आत्महत्या रोखूया
डॉ. मुक्तेश दौंड, मनोविकारतज्ज्ञ, निम्स हॉस्पिटल, गंगापूर रोड, नाशिक. सध्याच्या काळात दोनच गोष्टी मिडियामध्ये जास्त प्रमाणात दाखवल्या जात आहेत. त्या म्हणजे करोना (Corona) आणि आत्महत्या! (Suicide) बऱ्याच घरांत पालकांनी तेच-तेच पाहिल्यामुळे लहान मुलेदेखील आता विचारतात, ‘बाबा, आत्महत्या म्हणजे काय हो ?’ इतका हा शब्द रुळला आहे, पण माहिती असणे आणि समजणे या वेगवेगळ्या गोष्टी आहेत. आत्महत्या हा विषय लोकांना किती समजला आहे हा मोठा प्रश्न आहे. मिडिया या गोष्टींचे अतिरंजित आणि बऱ्याचवेळा चुकीचे सादरीकरण करतो आणि आपण सगळे ते पाहून लहान [...]
July 2020
जया अंगी मोठेपण….
सध्याच्या काळात सोशल मीडिया वर जेव्हा रोज विज्ञानाला आणि वैज्ञानिक विचार पद्धतीला मारलेले खडे पाहतो ना तेव्हा खरच वाईट वाटते. भावनिक आवाहन आणि काहीतरी आतर्किक तर्क यांची छान सरमिसळ केलेली असते. मग असे मेसेज वाचणाऱ्यांना ते आवडते कारण त्यात भावनेला आवाहन असते, कोणालातरी शिव्या घातलेल्या असतात. आणि त्याला 'फॉरवोर्ड्स मुल्य' असते म्हणजे अशी पोस्ट पाठवल्याने त्या व्यक्तीला बाकीची लोकं लक्षात ठेवणार असतात त्यामुळे वनव्यापेक्षा जास्त वेगाने अशा काही पोस्ट फिरतात. हे 'फॉरवोर्ड्स मुल्य' ती पोस्ट फक्त [...]
Logical and scientific Parenting (Need of hour.)
Parenting is a skill. Parenting is an art. Many of us who had been raised in good parenting environment are tend to be good parents. Here good parenting means where we are raised in balanced discipline and love, which has taught us self control and raised self esteem within us. But those who have suffered too much discipline in home, those who are too much pampered, or who are sometimes neglected due to overcrowding, or due to many siblings or due [...]
April 2020
गरज सरो वैद्य उरो
(कोणी कितीही उलट सुलट बोलले तरी डॉक्टर त्यांचे काम प्रामाणिक पणे करत होते, करत आहेत आणि करत राहतील.) आजकाल कोरोना दरम्यान आणि जेव्हा जेव्हा डॉक्टरांवर संकट आले आहे, तेव्हा तेव्हा काही लोक त्यांच्या बाजुने उभी राहण्यापेक्षा, त्यांची बाजु समजुन न घेता त्यांची माप काढण्यात धन्यता मानत आहेत. अशा सर्व पुण्यात्म्यांना स्मरून…..(सन्माननीय अपवाद सगळीकडे असतात. या संदर्भात तर फारच तुरळक आहेत उगाच चान्स दिलाय म्हणून स्वतः ला अपवादात मोजू नये.) ही डॉक्टरांची मापं काढणारी मंडळी कोण असतील बरं ? [...]
कालाय तस्मै नमः (कोरोना आणि आपण)
असे नाव देण्याचे कारण, काळ (वेळ) हि निसर्गातील अशी गोष्ट आहे, जी कुठलाही आडपडदा न ठेवता आपल्या अस्तित्वाची किंमत दाखवून देते. खरेतर माणसांची लायकी दाखवुन देते म्हणा ना हवे तर. स्वतः ला उत्क्रांतीच्या सप्तसोपानावर आरूढ समजणाऱ्या मानवाला निसर्गाने दिलेली कोरोनारुपी चपराक आहे ही. माणसाच्या आयुष्याकडे पाहण्याच्या संकल्पना ज्यामुळे बदलतात त्यामध्ये साथींच्या आजारांचा सिंहाचा वाटा आहे, पण हे क्षेत्र खुपच दुर्लक्षित आहे. इतिहासामध्ये मानवाच्या प्रगती मध्ये जी मोठी आणि अनपेक्षित वळणं आली आहेत त्यातली बरीचशी साथींच्या आजारामुळे आहेत. उदा. युद्धाचे [...]
March 2020
विचारवंतांना आवाहन
आजकाल चौका चौकातील अड्ड्यावर कुत्र्यांच्या मीटिंग भरत आहेत. होर्डिंग वर नेहमी दिसणारे प्रेरणास्त्रोत, अप्पा, दादा, पप्पू, भाऊ, चिंट्या हे या अडचणीच्या वेळेस कुठे गेले असावेत ? असा एकंदरीत त्यांचा चर्चेचा सुर असावा. म्हणजे त्यांनी घरातच बसावे अशीच माझीही इच्छा. कदाचित बंद असल्यामुळे त्यांची 'द्रव्य' रुपी प्रेरणा कमी पडली असावी हा माझा निष्कर्ष, द्रव्य रुपीचे सगळे अर्थ काढावेत. दादागिरी करून वर्गणी मागणारे, देवापुढे रात्रीच्या वेळी पत्ते खेळणारे, आणि काम करणाऱ्याला हमखास काम कसे करावे याचे सल्ले देण्याचे यांचे कौशल्य आज या [...]
वैश्विक आजारांच्या साथी आणि आपले मानसिक आरोग्य भाग १
सार्स , इबोला , H१ N१ आणि झिका यांनी आपल्याला आपण साथींच्या आजारांमध्ये किती अस्वस्थ होऊ शकतो याची जाणीव मागील वीस वर्षात आपल्याला करून दिलेली आहे. यांच्या आधी अंदाजे शंभर ते एकशे वीस वर्षांपूर्वी आणि त्याआधी अशा साथी येऊन गेल्या आहेत पण तेव्हा मानसिक आरोग्याचे क्षेत्र अगदीच बाल्यावस्थेत होते, त्यामुळे अशा विषयाला हात घालण्याचा तेव्हा प्रश्नच नव्हता. पण [...]
December 2019
Inhalant Abuse
इन्हेलंट ऍब्युझ (Inhalant Abuse) म्हणजे मुद्दामहून चांगले वाटते म्हणून वर उल्लेख केलेल्या पदार्थाचा केलेला वारेमाप वापर. हा समाजातील सर्व स्तरातील मुलांमध्ये दिसून येतो. मुलामुलींमध्ये याचे प्रमाण सारखेच आहे. सहज, स्वस्त आणि कायद्याने मान्यता असलेले असे हे पदार्थ असतात. त्यातच बरेच शैक्षणिक क्षेत्रात रोजच वापरात येतात. त्यामुळे याचे प्रमाण वाढतच चालले आहे. हे पदार्थ पटकन लपवता येतात झटकन काम होते आणि आलेली झिंग दहा ते पंधरा मिनिटात निघून पण जाते. आणि हे पदार्थ व्यसनासाठी वापरले जाऊ शकतात याची पुसटशी ही [...]
October 2019
Cafe Mythbusting: The neuroscience of mental health disorders
At a café in Kolkata, a gang of PhD dropouts talks about the neuroscience of mental health with their psychiatrist-friend. Psychiatry is a branch of medicine and the Siamese twin of neurology. In an alternate universe of multiverse, where Freud was an nobel laureate writer and not a doctor, brain would have had a single medical discipline to treat it and a single surgical discipline to manage it. And that single medical discipline would have had both neurology and synaptology(mistakenly [...]
कुठल्याही गोष्टीचा अतिरेक हा वाईटच.
XyZ :- हॅलो ! डॉक्टर मुक्तेश बोलत आहात ना ? मी :- हो मीच बोलतोय. हा माझाच नंबर आहे ना ! XyZ :- नाही आज दिवाळी आहे ना म्हणून असे विचारले. काय म्हणतीये दिवाळी ? मी :- काही नाही घरच्यांबरोबर मस्त गप्पा मारतोय. फोन केलाय काही विशेष ? XyZ :- अहो औषधे संपली आहेत. तुम्ही बोलावले होते म्हणून फोन केलाय. मी :- कधी संपली ? XyZ :- झाले दहा दिवस, दिवाळीच्या तयारीत बिझी होतो ना ! त्यामुळे नाही जमले. आज दिवाळी आहे, म्हंटले गर्दी कमी [...]
WORLD MENTAL HEALTH DAY
आज 10 ऑक्टोबर म्हणजेच जागतिक मानसिक आरोग्य दिन आहे. मानसिक आरोग्याचा प्रचार आणि प्रसार हा याचा मुळ उद्देश. माझ्यासारख्या मनोविकारतज्ञाला भेटणारे सर्वच म्हणतात की आजकाल तुम्हां सायकियाट्रिस्ट लोकांची खूप गरज आहे. पण जेव्हा खरंच गरज असते तेव्हा आपण काय करतो ? जेव्हा आपल्या घरातील कोणाला, मित्राला, शेजाऱ्याला जेव्हा सायकियाट्रिस्ट कडे घेऊन जातात, त्यानंतर आपण त्यांच्याशी कसे वागतो ? जेव्हा त्या व्यक्तीला आपल्या मदतीची सर्वात जास्त गरज असते, तेव्हा आपण काय करतो ? दुसऱ्याचे सोडा, जेव्हा आपले नेहमीचे डॉक्टर आपल्याला सायकियाट्रिस्ट ला भेटण्याचा सल्ला देतात, [...]
February 2019
Schizophrenia
Thinking, Emotion, and ability to socialize are core characteristics of any human Being. What if something happened and these things get messed up? Exactly the same happens in Schizophrenia. It’s severe brain disorder affecting thinking ability the most. ‘Schism’ means deviation and ‘phrenia’ means in thinking. Along with hallucinations, delusions and negative symptoms. Schizophrenia doesn’t mean ‘split personality’ or ‘multiple personalities’ as many people think about it. [...]
Anxiety
Do you Like adventurous sports? Do You Like Suspense stories or Horror Movies? These are common anxiety evoking situations and Still, you like it. Because experiencing anxiety is a normal part of life. Rather its necessary component of optimum performance in life. Anxiety is an emotion that predates the evolution of man. Each one of us has feelings of anxiety at some point in their [...]
January 2019
Bipolar Affective Disorder
One fine afternoon after drizzling, I was attending OPD (Out Patient Department) of my Post Graduation Institute. Suddenly Bonzo (Name changed) entered my room, Started speaking spontaneously, I was not able to interrupt talk of Bonzo. He was speaking continuously and fast. He was speaking on many issues, mixing them inappropriately, speaking beyond his limits. Speaking on politics. In between saying that, he is the Chief Minister of Assam. When started talking about politics suddenly started saying, “I got supernatural [...]
Sex and Sexuality
Sex and sexuality is an important aspect of life. While practicing medicine many times all physicians come across patients who have some sexual problems. Those patients directly or indirectly try to talk about or ask about their sexual problems but many times due to lack of knowledge, lack of confidence or due to our faulty attitude towards it we tend to bypass these questions or sometimes avoid these patients also. If most [...]